Tanımı Klinik Önemi Sebepleri ve Risk Faktörleri Bulguları Testleri ve Tanısı Tedavisi
Strabismus ya da halk arasındaki adıyla şaşılık gözün önlenemeyen kaymasıdır. Şaşılıkta gözlerin yanlış pozisyonda bulunup farklı noktalara doğru bakar. Örneğin gözlerden bir tanesi tam karşıya bakarken diğeri dışa yukarıya içe ya da aşağıya bakabilir. Sebebi göz küresini dışarıdan hareket ettiren göz kaslarındaki bir koordinasyon bozukluğudur.
Normal görmede her iki göz aynı noktaya bakar. Daha sonra beyin bu iki resmi birleştirerek üç-boyutlu bir görüntü oluşturur. Bu üç boyutlu görüntü bize derinlik algısı kazandırır. Şaşılıkta binoküler görme denen üç boyutlu görme ve derinlik hissi kaybolur.
Şaşılık kız ve erken çocuklarda eşit oranda görülür. Bazı vakalarda ailesel öykü mevcuttur.
Gözde kaymalar daimi olabilir ya da ara sıra ortaya çıkar.
Şaşılık kişide estetik sorun dışında iş ve okul hayatında performans problemi de yaratır. Bu kişiler baktıkları objeleri net göremeyecekleri için başlarını eğme ve çevirme ihtiyaçı duyabilirler. Yine karşılarındaki kişilerle sağlıklı göz kontağı kuramazlar.
Şaşılık doğuştan veya bebeklikte ortaya çıkarsa ambliopi denen göz tembelliğine sebep olur. Bu durumda beyin deviasyon gösteren gözden gelen sinyalleri görmemezden gelir. Bu durum ilerlediğinde kalıcı görme kaybı oluşturur. Tembelliğin azaltılması için iyi gören göze kapama yöntemi kullanılır. İyi gören gözün kapatılması genellikle çocuk tarafından tepkiyle karşılanır. Böylece, kapama tedavisinin uygulanması güçleşir. Burada anne-babaya durumun önemi anlatılıp belki aylarca devam edecek bu uygulamanın sürdürülmesine çalışılmalıdır. Kapama tedavisi, uzun, yorucu ve sabır gerektiren bir uygulamadır.
100 yetişkinden 4’ünde şaşılık görülür.
Bu durum beynin ya da gözü hareket ettiren kaslardan biri veya bir kaçının bozukluğuna bağlı olur. Şaşılık tek veya çift taraflı olabildiği gibi sürekli veya aralıklı ortaya da çıkabilir.
Aileler çocuklarında başlarını sık olarak bir yana doğru eğik tutma, yürürken takılıp düşme, gözünü sık kırpma, tek gözünü kapatma gibi eylemler görüyorlarsa mutlaka göz hekimine gitmelidirler.''Bebek büyüsün kendiliğinden düzelir' diye yapılan ertelemeler ileride düzeltilmesi mümkün olmayacak göz tembelliği gibi ciddi sorunlara neden olabilir.
Bu arada bebeklerde bazen kayma mevcut değilken sanki varmış gibi algılanabilir. Burun kökü gelişimi daha tamamlanmadığı için görülen bir durum bebeklerde sık görülür. Ancak bu durum iyi takip edilmelidir.
Yetişkinlerde orataya çıkan şaşılık durumları diyabet, tiroid hastalığı, beyin tümörü, kafa travması, kas sinir hastalıklarına ikincil olabilir. Nadiren katarakt veya göz tümörü hastada şaşılığa sebep olabilir. Bu durumlar tıbbi acil önlemler gerekirtirir.
Bazen yapılan bir göz ameliyatı gözde kaymaya sebep olabilir.
Göz doktoru şaşılık tanısını koyabilmek için sıklıkla göz kapama yöntemini uygular. Bu şekilde her iki gözü bağımsız muayene eder ve göz hareketlerini tek tek değerlendirir.. Ayrıca bir ışık kaynağıyla her iki gözdeki yansımları ölçerek muayenesini tamamlar.
Şaşılığın sebepleri farklı olduğu için tedavi yöntemleri de değişiktir.
Bazı tip şaşılıklar kırma kusuruna bağlı olarak oluşur. Bu kişiler gözlük kullanmaya başlayınca şaşılıkları düzelir. Gözlük takıldığı halde düzelmeyen kaymalara ise cerrahi tedavi gerekir.
Cerrahi tedavi, genel anestezi altında uyutularak yapılır. Kayan gözü düzgün, diğerine paralel hale getirmek için göz küresine yapışık göz kaslarına geriletme, ilerletme, kısaltma gibi çeşitli işlemler yapılır.
Şaşılık cerrahilerinde kaymaların %100 oranında düzeltilmesi her zaman mümkün değildir. Bazı olgularda tek ameliyat ile başarı sağlanırken, bazen tekrar cerrahi müdahale gerekebilir.
Ameliyatla şaşılığı düzeltilen çocukta tedavi bitmemiştir. Ameliyat sadece göz kaymasını düzeltir. Şaşılık ameliyatının, görme derecesi ve görme bozukluğuna hiçbir etkisi yoktur. Bu nedenle ameliyatla şaşılık düzeltildikten sonra da, çocuk yine gözlüğünü takmaya devam edecektir.
Kapama yöntemi hastanın gözünde tembellik varsa yapılır.
Eğer şaşılığa sebep olan aşırı aktif bir göz kası ise, bu kasa az miktarda Botox enjekte edilerek tedavi uygulanabilir. İlaçın etki mekanizmasıyla ilgili kasta felç olacak ve aşırı kasılma ile buna bağlı gözde kayma önlenecektir. Bu etki belli bir süre devam edebileceği gibi bazen şifa kalıcı da olmaktadır.
