Ambliyopi (Göz Tembelliği)

Tanımı Klinik Önemi Sebepleri ve Risk Faktörleri Bulguları Testleri ve Tanısı Tedavisi

Görmenin gelişimi bebeklik çağında başlar. Bu dönem içinde en kritik an ilk 6 ay olmakla birlikte görme gelişim ilkokulun ilk yılları (7-8 yaş) boyunca devam eder.

Yunanca “donuk göz” anlamına gelen “ambliyopi”çocukluğun erken döneminde beklenen sağlıklı görme gelişiminin sağlanamaması durumudur.

İki göz arasındaki numara farkı veya ışığın ağ tabakaya düşmesini engelleyen herhangi bir neden gözün sağlıklı görme gelişmine engel olur. Bir göz iyi görürken diğeri aynı kalitede göremez. Bu durumunda az gören göze ambliyopik göz (tembel göz) adı verilir.

Ambliyopi genelde tek gözde görülür. Toplumda sıklığı %2-3’dür.

Tüm çocuklar 3 ya da 4 yaşına kadar göz muayenesinden geçmelidirler. Eğer ailede göz tembelliği durumu olan bir kişi varsa bu çocuklar mümkünse daha erken yaşlarda söz konusu muayeneden detaylı olarak geçmelidirler. Erken başlanan tedavi ile görme daha iyi seviyelere çıkarılır ve iki göz arasındaki fark azaltılır. Dokuz yaşlarında görme kendi gelişimini tamamlayacağı için bu zamandan sonra yapılacak tüm tedavi girişimleri görmeyi çok fazla değiştirmeyecektir. Ambliyopi hastalarınun hayatı boyunca sağlıklı olan gözünü iyi korunmaları çok önemlidir. Bu göz hastalanır veya travmaya maruz kalırsa görme büyük riske girer.

Gözün normal gelişmini ve görev yapmasını etkileyen her hangi bir durum ambliyopiye sebep olur. Ancak ambliyopinin en önemli üç nedeni vardır. Bunlardan birincisi şaşılık; ikincisi miyopi, hipermetropi ve astigmatizm gibi gözün kırma kusurları; üçüncüsü ise katarakt yan göz içi lensinin şeffaflığının bozulmasıdır. Pek çok vakada ambliyopi olguları kalıtsal olabilir.

Aile de çocuğun gözünde şaşılık ya da bariz bir anormalik yoksa bozukluğu anlayamaz.

Ambliyopi her iki gözün test edilmesiyle ve iki göz arasında görme farkının bulunmasıyla teşhis edilir. Küçük çocuklarda görmeyi değerlendirmek zor olduğundan, doktor çocuğun bir gözü kapalıyken diğer gözüyle nesneleri nasıl takip ettiğini değerlendirir.

Göz doktoru bebeğin bir gözü kapalıyken nesnelere verdiği tepkileri ölçen farklı testler kullanır. Eğer bebeğin test edilen (ped ile kapatılmamış olan) gözünde bir zayıflık varsa bebek rahatsız olur; kapalı ve sağlam olduğu düşünülen gözün ped aralığından bakmaya ve pedini açmaya çalışır. Bebek eğer bunu başaramazsa rahatsız olacağı için çoğu zaman ağlar.

Amaç sağlam güzü korumaya çalışmak olması yanında göz doktoru görmede azalmaya neden olan hastalığı da araştıracaktır. Bu katarakt, iltihaplanma, tümör veya herhangi bir göziçi hastalığı olabilir.

Düşük görme her zaman ambliyopi demek değildir.

Tedavide yapılması gereken numaralı gözlüklerle çocuktaki odaklanma hatasını yani kırma kusurunu düzeltmektir.

Bazen gözlük tek başına yeterli gelmez; o zaman beraberinde kapama tedavisi uygulanır. Burada amaç çocuğun ambliyopik gözünü mutlaka kullanmasını ve fiksasyona zorlamasını sağlatmaktır. Bu farklı yollarla sağlanabilir. En yaygın ambliyopi tedavisi çocuğun güçlü olan gözünü günde bir iki saat olmak üzere haftalarca ya da aylarca kapatarak diğerini kullanmaya teşvik edilmesidir. Bazen kapama süresi daha uzun tutulabilir.

Ambliyopi ayrıca özel göz damlaları damlatarak veya gözlük uygulayarak sağlam gözde bulanık görme oluşturularak tedavi edilebilir. Bu durum çocuğu tembel olan gözünü kullanmaya zorlar. Tembel olan gözün görmesi geri kazanıldığı durumda bile tedavinin kalıcılığı için sağlam gözün kapatılması sürdürülür.

Şaşılık bulunan gözlerde ameliyattan önce amblyopi tedavisi yapılır.

Katarakt ve benzeri bir durum varsa nedene göre önce ameliyat uygulanır. Ancak ambliyopi, nedenin ortadan kaldırılmasıyla tedavi edilemez. Cerrahi müdaheleden sonra yine gözü kapatmak ve zayıf olan gözü normal görme için mutlaka kuvvetlendirmek gerekir.

Tedavi edilemediği takdirde pek çok sorun ortaya çıkar. Ambliyopi olan gözde ciddi görme azlığı oluşur. Derinlik algısı (üç boyutlu algılama) kaybolur.

Tedavinin başlandığı andaki çocuğun yaşı ve ambliyopinin şiddeti tedavi başarısını bellirler. Çocuklar gözlerinin kapatılmasında hoşlanmazlar, bu yüzden ebeveynler durumu gözetmeli ve ilgi göstermelidir.